Parket-generaal vraagt aan VTM programma ‘Levenslang’ niet uit te zenden – VTM weigert: ‘We zijn zorgvuldig genoeg geweest’

Geplaatst op door

VTM zendt een programma uit over moordenaars in de gevangenis (“Levenslang”) blijkbaar zonder dat de slachtoffers hiervan op voorhand verwittigd werden en wederwoord kregen.

Er zijn verschillende ethische bezwaren te formuleren tegen een televisieprogramma dat moordenaars belicht zonder de slachtoffers of hun nabestaanden te betrekken:
1. Sensatie en uitbuiting: Het programma kan beschouwd worden als sensatie, gericht op het exploiteren van tragische gebeurtenissen voor kijkcijfers. De focus op de moordenaar en hun perspectief kan leiden tot verheerlijking van geweld en misdaad.
2. Respect voor de slachtoffers: Het programma negeert het leed van de slachtoffers en hun nabestaanden. Door hen geen stem te geven, worden ze gereduceerd tot objecten in het verhaal van de moordenaar. Dit kan pijnlijk en traumatiserend zijn voor de nabestaanden.
3. Recht op wederwoord: De slachtoffers en hun nabestaanden hebben het recht om hun verhaal te vertellen en hun perspectief te delen. Het programma ontneemt hen dit recht door hen geen platform te bieden.
4. Mogelijke schade aan nabestaanden: Het programma kan leiden tot emotionele schade bij nabestaanden. De confrontatie met de details van de moord, zonder controle over de manier waarop die gepresenteerd worden, kan traumatiserend zijn.
5. Verstoring van het rouwproces: Het programma kan het rouwproces van nabestaanden verstoren. Door hen te confronteren met de moordenaar en de details van de misdaad, kan het programma hen dwingen om pijnlijke herinneringen te herbeleven.
6. Onjuiste of onvolledige informatie: Het programma kan onjuiste of onvolledige informatie over de moord en de moordenaar presenteren. Dit kan leiden tot een vertekend beeld van de gebeurtenissen en tot schade aan de reputatie van de slachtoffers of nabestaanden.
Naast deze ethische bezwaren zijn er ook juridische aspecten te overwegen. Is het programma niet in strijd met de privacywetgeving?

(Ere-magistraat Eric Beaucourt op Twitter)
Maandag 25 maart 2024.

  • VTM-journalist Faroek Özgünes interviewt gevangenen die levenslang kregen voor moord.
  • De reeks ging op 13 maart 2024 van start.

Kritiek:

  • Het Openbaar Ministerie (OM) uitte kritiek op de wijze waarop het programma omgaat met de slachtoffers en hun nabestaanden.
  • Nabestaanden werden pas laat op de hoogte gebracht en kregen weinig inspraak.
  • Slachtofferonthaal vindt dat de rechten van de nabestaanden genegeerd werden.

Standpunt VTM:

  • VTM verdedigt het programma en zegt dat er met respect voor de nabestaanden gewerkt werd.
  • Er werden afspraken gemaakt met het Gevangeniswezen om de nabestaanden te informeren.
  • VTM nodigt het OM uit voor een gesprek om toe te lichten hoe er rekening werd gehouden met de nabestaanden.

Mogelijke stappen:

  • Het OM overwoog juridische stappen te ondernemen, maar kiest voorlopig voor dialoog.
  • Slachtofferonthaal wil dat nabestaanden van bij het begin betrokken worden bij programma’s over misdaden.

Controverse:

  • De discussie gaat over de ethische aspecten van het interviewen van moordenaars en het tonen van hun verhalen op tv.
  • Belangen van nabestaanden en slachtoffers versus het recht op vrije meningsuiting en het informeren van het publiek.

De toekomst van het programma:

  • VTM is van plan om de resterende afleveringen uit te zenden.
  • Het is onduidelijk of er een tweede seizoen komt.

 

In ‘Moordzaken: levenslang’ interviewt VTM-journalist Faroek Özgünes gevangenen die waarschijnlijk de rest van hun leven achter de tralies zullen doorbrengen. Het openbaar ministerie (OM) uitte woensdag zijn bezorgdheid over de wijze waarop het tv-programma omgaat met de slachtoffers en hun nabestaanden. De procureurs-generaal van Antwerpen, Brussel en Gent vroegen daarom aan de commerciële zender om het programma stop te zetten.

De procureurs-generaal van Antwerpen, Brussel en Gent vragen VTM om het tv-programma ‘Moordzaken: Levenslang’ stop te zetten. Bij de productie zijn volgens het Openbaar Ministerie de slachtoffers niet correct en zorgvuldig behandeld. VTM laat echter weten dat het de resterende afleveringen wel degelijk zal uitzenden.

In ‘Moordzaken: Levenslang’ interviewt VTM-journalist Faroek Özgünes gevangenen die allicht de rest van hun leven achter de tralies zullen doorbrengen. Het programma ging op woensdag 13 maart van start met een aflevering over Marc Gevaert. ‘De killer van Brugge’ pleegde in 1999 twee roofmoorden. In de aflevering van gisteren interviewde Özgünes lustmoordenaar Ronald Van Crombruggen, hij bracht tussen 2000 en 2011 zijn vriendin en een gevangenisvrijwilligster om het leven.

Maar het Openbaar Ministerie uitte forse kritiek op het programma. De slachtoffers zijn bij de productie niet correct en zorgvuldig behandeld. De procureurs kregen reacties uit minstens twee dossiers. Nabestaanden werden maar heel recent op de hoogte gebracht. Ze zouden de aflevering vooraf kunnen bekijken als er een geheimhoudingsclausule werd getekend, klonk het. De procureurs-generaal benadrukken dat die werkwijze ervoor zorgt dat slachtoffers en nabestaanden opnieuw slachtoffer worden, omdat ze zonder eigen inbreng worden geconfronteerd met de dader van die zeer zware feiten. Ook de slachtoffers en nabestaanden hebben levenslang gekregen. Het zou getuigen van enig voortschrijdend inzicht om de reeks onmiddellijk stop te zetten, en eerst aan nabestaanden en slachtoffers de plaats en de erkenning te geven waar ze recht op hebben, aldus het gerecht.

Dat VTM in Moordzaken: levenslang interviews uitzendt met moordenaars, komt bij enkele van hun slachtoffers hard aan. Justitie vraagt om de uit­zending te stoppen, maar de zender gaat daar niet op in.

Er werd niets gerespecteerd

We lezen vandaag in De Morgen:

‘Slachtoffers en nabestaanden staan met de rug tegen de muur’, zegt An Schoonjans, nationaal persmagistraat op het parket-generaal.

In Moordzaken: levenslang interviewt VTM-journalist Faroek Özgünes personen die levenslang kregen en achter tralies verdwenen voor gruwelijke feiten. Het is toch uitzonderlijk dat we die mensen te horen krijgen. Mag dat niet?

“Op zich mag dat wel, maar wij hebben de wettelijke taak om toe te zien op de rechten van nabestaanden en slachtoffers en in dit geval zijn hun rechten volledig miskend.

“Als een productiehuis of zender zo’n reeks maakt, dan vraagt men normaal gesproken de medewerking van het Openbaar Ministerie. Dat is meer dan een formaliteit. We kijken dan na hoe de rechten van slachtoffers maximaal gerespecteerd kunnen worden en gaan daarover in overleg met slachtofferonthaal. We maken dan strikte afspraken met het productiehuis en ondertekenen een protocol met hen.

“De praktijk leert dat programmamakers er rekening mee houden als slachtoffers zich verzetten tegen een bepaalde passage. Zo worden slachtoffers niet miskend, maar gehoord. Wij kijken alles grondig na en gevraagde wijzigingen dienen dan conform het protocol doorgevoerd te worden.

“We hebben het hier over zeer ervaren programmamakers, die dat goed weten maar toch bewust kozen voor de strategie om die mensen in de kou te laten staan en hen een tweede keer slachtoffer te maken.”

De makers sloten vooraf wel een protocol af met het Gevangeniswezen en vervolgens namen ze ook contact op met de dienst slachtofferonthaal om de slachtoffers in te lichten. Hebben jullie toen jullie bezwaren kenbaar gemaakt?

“We zijn pas op het einde van de rit, toen alles klaar was voor uitzending, door de dienst slachtofferonthaal ingelicht, die zelf ook nog maar net op de hoogte waren. We hebben dan onze bezorgdheden geuit, maar dat heeft niet geleid tot een correctere werkwijze met de slachtoffers.”

De zender zegt toch dat hij zorgvuldig te werk ging en het belangrijk vindt om rekening te houden met de nabestaanden?

“Dat is dus niet zo. Men heeft niet alles geregeld zoals het hoort. Plots kreeg de dienst slachtofferonthaal de onfortuinlijke opdracht om nabestaanden in te lichten, zonder enige mogelijkheid tot inspraak.

“Er is dan overlegd met de zender om die uitzendingen te kunnen tonen aan die slachtoffers. Uiteindelijk heeft de zender linkjes doorgestuurd, maar met een geheimhoudingsclausule, waardoor die nabestaanden niets kunnen ondernemen als ze een bezwaar hebben.”

Waren er dan klachten van slachtoffers na de eerste uitzending?

“Er zijn mensen die hun bezorgdheden geuit hebben, maar ik ga uit respect voor hun privacy niet verkondigen wie dat zijn, of in welke zaak. Er zijn ook nabestaanden die allicht niks van zich laten horen, net door die geheimhoudingsclausule.

“Ik kan u enkel zeggen dat er verschillende meldingen binnenkomen, ook vandaag nog, en die mensen staan met hun rug tegen de muur, want ze kunnen niks doen. Zij hebben gruwel meegemaakt en trauma’s opgelopen. Zij hebben iemand verloren die hen dierbaar is.

“De dader kreeg levenslang, maar zij ook. Net daarom heeft de wet voorzien dat zij tijdens de strafuitvoering bepaalde rechten hebben.”

VTM liet al weten dat ze doorgaan met de reeks. Overwegen jullie juridische stappen?

“We hadden een kortgedingprocedure kunnen starten, maar we kiezen ervoor om de deur op een kier te zetten om erover te praten. We willen vooral dat nabestaanden en slachtoffers erkend worden. Zij zijn onze absolute bekommernis, maar op dit moment zijn zij monddood gemaakt.

“Wij vertegenwoordigen de maatschappij en hebben de wettelijke opdracht om de rechten van de slachtoffers te vrijwaren en zijn dus zeker bereid om rond de tafel te zitten daarover.” (BST)

Nu zijn ze opnieuw slachtoffer

We lezen vandaag in Het Nieuwsblad (donderdag 21 maart 2024):

Het Openbaar Ministerie uit zijn “grote bezorgdheid” over de totstandkoming van Moordzaken: levenslang , waarin Faroek Özgünes moordenaars interviewt in de gevangenis. Volgens de procureurs-generaal werden de slachtoffers “niet correct en zorgvuldig bejegend”. In “minstens twee dossiers” kregen ze misnoegde reacties binnen van nabestaanden. Omdat ze pas een maand voor uitzending op de hoogte werden gebracht, en de aflevering mochten inkijken “zonder enige mogelijkheid tot inbreng” en alleen “als er een geheimhoudingsclausule wordt getekend”.

“Deze werkwijze zorgt ervoor dat slachtoffers en nabestaanden opnieuw slacht­offer worden”, klinkt het. Het Openbaar Ministerie vraagt dan ook de reeks “met onmiddellijke ingang stop te zetten en er eerst voor te zorgen dat aan nabestaanden en slachtoffers de plaats en de ­erkenning worden gegeven waar ze recht op hebben”.

Een van de klachten kwam van de moeder van Werner Van Laer, die in 2000 werd vermoord door Kurt Van Rompaey, die door ­Özgünes werd geïnterviewd. “Drie weken geleden belde ze me op”, vertelt Marc Ruiters, ge­pensioneerd commissaris bij de gerechtelijke politie van Ant­werpen. “De vrouw is intussen 92 jaar oud en was compleet van haar melk omdat ze de moordenaar van haar zoon hadden gesproken. Faroek geeft hem een platform waar Van Rompaey openlijk kan zeggen wat hij wil, zonder enig weerwoord van de familie. Die waren ze blijkbaar ‘vergeten’ te informeren. Persoonlijk vind ik dit een schandelijke vorm van journalistiek. De enige mogelijkheid om het programma tegen te houden op zo’n korte tijdspanne is een kort geding aanspannen, maar op haar leeftijd kon de vrouw dat niet aan”, zegt Ruiters.

“Verwerken doe je nooit”

De moeder van Werner wenst zelf liever niet te reageren in de krant. Samen met slachtofferhulp heeft ze een brief opgesteld aan Özgünes, in de hoop dat de aflevering met Van Rompaey niet wordt uitgezonden. “Verwerken doe je nooit, onze familie verlangt naar rust”, zegt ze.

Ook een familielid van een van de opgevoerde moordenaars nam de voorbije weken meermaals contact op met VTM om het programma tegen te houden. “Ik distantieer me al jaren van mijn familielid, omdat ik absoluut niet aan hen gelinkt wil ­worden. Mijn moeder wilde haar naam niet vermeld zien en vroeg om haar te blurren, maar VTM reageerde steeds zeer terughoudend en wilde niets aanpassen omdat ze een handtekening had gezet”, zegt het familielid.

“Kritische vragen”

Faroek Özgünes zegt verrast te zijn door de kritiek. “Die daders krijgen niet zomaar zendtijd. Ik ben daar namens de familie en de nabestaanden om voor tegen­gewicht te zorgen en kritische vragen te stellen. Ze vallen een paar keer echt door de mand.”

En er werden wel degelijk afspraken gemaakt, zeggen Özgünes en VTM. Maar dan met een andere overheidsinstantie: het Gevangeniswezen. “De directe nabestaanden zullen een maand voorafgaand aan de uitzending in kennis gesteld worden van de opname”, klinkt het in het drie bladzijden tellende document. Het Gevangeniswezen zegt dat de overeenkomst correct werd opgevolgd. Ook minister van ­Justitie Paul Van Tigchelt (Open VLD) lijkt op die lijn te zitten.

VTM zond de tweede aflevering gisteren gewoon uit, en zal dat ook met de resterende interviews doen. De zender wil het Openbaar ministerie “graag uitnodigen voor een gesprek om toe te lichten hoe er wel degelijk grondig rekening werd gehouden met de nabestaanden van de slachtoffers.

We lezen vandaag in De Standaard

Toch wel wat te laat

VTM is niet van plan om Moordzaken: levenslang af te voeren. Het openbaar ministerie had daar nochtans om gevraagd, omdat volgens hen de rechten van de nabestaanden genegeerd werden door de makers van de docureeks.

Een interviewreeks oog in oog met een moordenaar: VTM-gerechtsjournalist Faroek Özgünes draait er zijn hand niet voor om. In Moordzaken: levenslang zit hij recht tegenover vijf mannen en één vrouw die een levenslange gevangenisstraf uitzitten voor moord. “Wat mij inspireerde, is hoe het een levenslang veroordeelde na het proces vergaat”, stelde Özgünes in de aankondiging. Maar dat de nabestaanden daar maar met mondjesmaat bij betrokken werden, zit het openbaar ministerie grondig dwars.

“Bij de productie van dit programma zijn de slachtoffers niet correct en zorgvuldig bejegend. Dat blijkt uit de reacties die we hebben gekregen in minstens twee dossiers”, klonk het woensdag in een persbericht. Het OM, dat onder meer als taak heeft om erover te waken dat slachtoffers en nabestaanden van misdrijven correct behandeld worden, vroeg woensdag in een persbericht om het programma daarom niet langer uit te zenden. Het deed dat in samenspraak met de dienst slachtoffer­onthaal, die tussenkomt ten aanzien van de slachtoffers en hun nabestaanden.

VTM gaat daar niet op in en houdt vast aan de geplande uitzendingen op woensdag. De zender zegt “volledig achter het programma en de gevolgde procedure te staan”. Voor de opnames werden afspraken gemaakt met het Gevangeniswezen. Journalist Faroek ­Özgünes en productiehuis Lecter Media kregen zo toelating om te filmen in de gevangenis. In dat protocol werd ook opgenomen dat de nabestaanden van de slachtoffers geïnformeerd moeten worden. Noch de dienst slachtofferonthaal, noch het OM was betrokken bij het opstellen van die afspraken.

Ander format

Volgens Özgünes was dat ook niet nodig. “Het programma gaat over een veroordeelde en hoe die zijn of haar straf uitzit. Het Gevangeniswezen is dan onze partner”, licht hij toe aan De Standaard . Zo reflecteert Marc Gevaert in de eerste aflevering op zijn leven in de cel. Eind jaren 90 werd hij levenslang veroordeeld voor twee roofmoorden. Özgünes wijst erop dat het format daarmee verschilt van een programma als True crime Belgium dat door hetzelfde productiehuis gemaakt wordt. Daarin wordt de misdaad en het onderzoek van a tot z uit de doeken gedaan. Omdat dat inzage in het dossier en de medewerking van Justitie en de nabestaanden vereist, worden de diensten daarom al vroeg betrokken.

Dat ligt volgens hem anders bij Moordzaken: levenslang. “De insteek was altijd: levenslang, en dan? Ik weet niet in hoeverre ik de familie om hun mening over het gevangenisregime moet vragen. Wij hebben er wel rekening mee gehouden. De nabestaanden hebben de kans gekregen om kennis te nemen van de inhoud.”

Dat gebeurde rijkelijk laat, oordeelt slachtofferonthaal. Een maand voor de eerste uitzending werden hun diensten op de hoogte gebracht van het programma. “Op dat moment was de hele reeks ingeblikt en lag ze al op de plank bij VTM. Via de telefoon heb ik dan de vraag gekregen om de nabestaanden in te lichten. De eerste trailers zouden niet veel later al lopen”, zegt woordvoerder Liesbeth Wyseur. “Wij werden voor voldongen feiten gesteld.”

Pas op vraag van slachtofferonthaal hebben de nabestaanden de mogelijkheid gekregen om de afleveringen te bekijken en feedback te geven. Daarbij moesten ze een clausule ondertekenen dat ze niet met derden zouden spreken over de inhoud van het programma, klinkt het. Slachtofferonthaal heeft weet van minstens één case waarbij de nabestaanden formeel gevraagd hebben om het programma niet uit te zenden. Daar is VTM niet op ingegaan.

Verjaardag

“Het is niet zo dat wij dachten: oei, we moeten slachtofferonthaal nog contacteren”, verdedigt Özgünes zich. “De vraag was eerder: in welke fase betrek je hen erbij? Zo’n productie is een dynamisch gegeven: je weet niet of je toelating gaat krijgen van de gevangenissen. Vergeet ook niet dat een dader zijn getuigenis nog kan intrekken. Dan wil ik pas communiceren van zodra ik zeker weet dat het programma er komt en dat er een concrete datum ligt. Je wilt de nabestaanden niet maandenlang in het ongewisse laten door een programma aan te kondigen waarvan je niet weet of een bewuste aflevering al dan niet de antenne zal halen en met welke inhoud. We zijn dan ook naar slachtofferonthaal gestapt, nadat VTM en het Gevangeniswezen hun fiat hadden gegeven.”

De journalist geeft aan dat er wel degelijk geluisterd is naar de feedback. “Een familielid had ons erop gewezen dat de dag van de uitzending samenviel met de verjaardag van de feiten. Die aflevering hebben we onmiddellijk verplaatst. In een andere case hebben we het gezicht van de moeder van een dader geblurd. Dat was niet op haar vraag, maar op die van iemand anders.” De zogenaamde geheimhoudingsclausule nuanceert hij als een garantie dat de beelden nergens anders gedeeld zouden worden. “We hebben die uiteindelijk laten vallen, toen een van de nabestaanden dat als voorwaarde stelde om te kijken.”

Zowel voor het OM als slachtofferonthaal volstaat die uitleg niet. “Wij moeten vaststellen dat de rechten van de nabestaanden compleet genegeerd zijn. Dat was ook de reden dat wij van ons lieten ­horen”, zegt An Schoonjans, woordvoerder van het OM. Voor slacht­offeronthaal komt het erop neer dat de nabestaanden van bij het begin betrokken moeten worden en dat ze medezeggenschap moeten krijgen. “Vanuit respect voor de slachtoffers is dat maar ­logisch. De manier waarop het nu verloopt, is kwetsend voor hen”, besluit woordvoerder Wyseur.

DPG Media, de moederholding van VTM, reageert woensdagmiddag. “We vinden het belangrijk om rekening te houden met de bezorgdheden van de nabestaanden uit de cases die aan bod komen in ‘Moordzaken: Levenslang’. Het programma werd gemaakt met het grootst mogelijke respect voor alle betrokkenen. Om dit te garanderen, zijn er van bij de start afspraken gemaakt, die in elke stap van de productie zorgvuldig werden uitgevoerd”, luidt het in een persbericht.

Omdat het programma uitsluitend inzoomt op veroordeelde daders in afgesloten zaken, werd er volgens DPG een protocol opgesteld in samenwerking met het Gevangeniswezen. “In dat protocol staan ook duidelijke afspraken omtrent het informeren van de nabestaanden van de slachtoffers, iets waar de makers en VTM bijzonder veel belang aan hechten. Via de dienst slachtofferonthaal werd vervolgens contact opgenomen met de nabestaanden. Op die manier hebben niet alleen het Gevangeniswezen, maar ook de nabestaanden op voorhand de mogelijkheid gekregen om de afleveringen te bekijken”, legt DPG uit.

De mediagroep benadrukt nog dat het openbaar ministerie VTM, productiehuis Lectr Media en  Özgünes op geen enkel moment heeft gecontacteerd. “We nodigen hen uit voor een gesprek om toe te lichten hoe er wel degelijk grondig rekening werd gehouden met de nabestaanden van de slachtoffers.”